Ochrona lasu

NAJWAŻNIEJSZE SZKODNIKI LASÓW

I.  Podział ze względu na miejsce żerowania postaci szkodnika

• FITOFAGI (= SZKODNIKI PIERWOTNE)

 Owady niszczące aparat asymilacyjny drzew. W większości są to gatunki z rzędu Lepidoptera (motyle) i Hymenoptera (błonkówki, głównie z podrzędu rośliniarek), oraz Coleoptera (chrząszcze).

• KAMBIOFAGI (= SZKODNIKI WTÓRNE)

Owady drążące chodniki pod korą i w miazdze. Największą rolę odgrywają tu chrząszcze z rodzin kornikowatych, bogatkowatych, kózkowatych.

            • KSYLOFAGI

Owady żerujące w drewnie. Najważniejsze pochodzą z rzędu Coleoptera  (chrząszcze) z rodzin kózkowatych, kornikowatych i wyrynnikowatych, oraz z rzędu Hymenoptera (błonkówki) z rodziny trzpiennikowatych.

• RYZOFAGI

Owady żerujące w korzeniach drzew. Są to przedstawiciele rzędu Coleoptera (chrząszcze)

II. Podział ze względu na rodzaj wyrządzanych szkód

- szkodniki nasion (np. smoliki, rodzina ryjkowcowate),
- szkodniki korzeni (rodzina chrabąszczowate, sprężykowate),
- szkodniki upraw, młodników (zwójki sosnowe, korowiec sosnowy),

- szkodniki drzewostanów starszych (korniki, larwy motyli).

III. Podział według rodzajów uszkadzanych drzewostanów

- szkodniki drzewostanów  świerkowych (szeliniak świerkowy, zakorek świerkowy, kornik drukarz);
- szkodniki drzewostanów iglastych (strzygonia choinówka, brudnica mniszka, osnuja gwiaździsta, borecznik rudy, kornik drukarz, brudnica mniszka, korowiec sosnowy);
- szkodniki drzewostanów lasów liściastych (zwójkowate, brudnicowate, brudnica nieparka, kuprówka brudnica prządka pierścienica).

--------------------------------------------------------------------------------------------

Przyczyny gradacji szkodliwych owadów leśnych

Gradacją szkodników leśnych przyjęto w praktyce leśnej nazywać nadmierny ilościowy wzrost populacji określonego gatunku, którego masowe występowanie w formie szkodliwej, zagraża stabilności drzewostanu.

Owady, które przechodzą przeobrażenie zupełne, wyrządzają największe szkody, będąc w formie larwalnej (np. gąsienice brudnicy nieparki czy strzygoni choinówki). Masowe występowanie form dorosłych czyli motyli zagrożenia nie stanowi, może tylko o takim zagrożeniu sygnalizować. 

Jest wiele przyczyn masowego występowania owadów. Jedne zależne są od człowieka i jego gospodarki w lesie, inne to ogólne osłabienie stanu zdrowotnego drzewostanów, powodowane przez szkodliwe czynniki abiotyczne, spowodowane splotem niekorzystnych warunków pogodowych. Są też czynniki antropogenie, zależne od człowieka, oraz takie, na które człowiek nie ma wpływu.

Istotną przyczyna jest osłabienie drzewostanów z następujących przyczyn:

• Wprowadzanie lasu na grunty rolne, czyli zalesianie gleb użytkowanych rolniczo;
• Wprowadzanie na zalesianych i odnawianych powierzchniach gatunków drzew iglastych jako jedynych gatunków lasotwórczych, w szczególności na siedliskach żyznych, odpowiadających gatunkom liściastym;
• Obniżenie się poziomu wód gruntowych, w wyniku błędnych melioracji;
• Pożary lasów;
• Nieprawidłowe lokalizacje zakładów przemysłowych, w bezpośrednim sąsiedztwie lasów;
• Szkody wyrządzane przez zwierzynę płową;
• Szkody powodowane przez huragany i okiść;
• Zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki i innymi szkodliwymi substancjami (tlenki azotu i fluoru).

Jednak podstawową przyczyną nadmiernego rozwoju określonego gatunku owada, jest przełamanie przez tę populację naturalnego oporu środowiska. Każdy gatunek w przyrodzie ma swoich naturalnych wrogów, który reguluje wielkość jego populacji. Ograniczenie rozmaitości gatunków w danym środowisku oraz zmniejszenie liczebności poszczególnych populacji drapieżników i gatunków pasożytniczych, ułatwia szkodnikowi przełamanie bariery oporu środowiska. Rozpoczyna się wtedy wykładniczy rozwój ilościowy danego owada do czasu, aż wyczerpie się baza pokarmowa. Gradacja załamuje się, gdyż gatunek zamiera z głodu.

Skutki dla zaatakowanych drzewostanów mogą być różne, w zależności od okresu rozwoju drzewa, w którym następuje zjedzenie przez owady systemu asymilacyjnego drzewa. Łatwiej skutki masowego żeru znoszą gatunki liściaste, gdyż przyrost liści odbywa się od wiosny do lata i drzewo jest w stanie częściowo zregenerować utratę liści. Drzewa iglaste swój aparat asymilacyjny budują jednorazowo wiosną, a ponadto igły pozostają na drzewie kilka lat. Ich likwidacja może doprowadzić do „zaduszenia” się drzewa, gdyż korzenie żyją, pobierają i transportują wodę do korony, która już jej nie pobiera, nie transpiruje i nie odżywia produktami metabolicznymi korzeni. Tak więc owady żerujące w drugiej połowie lata – zawisak borowiec, barczatka sosnówka czy II pokolenie borecznika nie są tak niebezpieczne jak brudnica mniszka czy strzygonia choinówka.