Hodowla lasu

Czym się zajmuje hodowla lasu

Hodowla lasu jest w sensie praktycznym jest to zespół czynności wykonywanych przez cały okres życia drzewostanu, od czasu jego powstania do wycięcia. Proces inicjacji nowego pokolenia lasu nazywa się odnowieniem. Odnowienie może być procesem naturalnym lub sztucznym założeniem uprawy.

 Pierwsze próby odtwarzania lasu przez odnowienia naturalne były czynione już w średniowieczu. Realizowano je w bardzo prosty sposób polegający na ograniczeniu wypasu bydła, w młodszych częściach lasu powstałych w procesie sukcesji, co chroniło powstałe naloty i podrosty.

Sztuczne odnawienie lasu, polegające na celowym sadzeniu  drzew leśnych są znane od X wieku. Właściwy rozwój hodowli lasu, oparty na naukowych podstawach sięga XIX wieku, kiedy to okazało się, że bez właściwego kierowania odnowieniami i rozwojem lasów nie będą one w stanie spełniać rosnącego zapotrzebowania na drewno.

Hodowla lasu jako nauka zajmuje się  badaniami praw powstawania i rozwoju drzewostanów oraz zależności między drzewostanami i czynnikami środowiska leśnego. Hodowla lasu bada oddziaływanie zabiegów hodowlanych na dynamikę wzrostu i rozwoju drzew oraz ich jakość

Do głównych zadań hodowli lasu należy zaliczyć:

·  utrzymanie ciągłości trwania drzewostanów i optymalną produkcję biomasy

·  zachowanie leśnej puli genowej wartościowych populacji drzew najważniejszych gatunków lasotwórczych

·  inicjowanie nowego odnowienia lasu w miejscu wyciętych drzewostanów o składzie gatunkowym dostosowanych do warunków siedliskowych,

·  powiększanie zasobów leśnych w wyniku zalesienia nieużytków, nadających się do zalesienia (np. wydmy, hałdy poprzemysłowe),

·  wprowadzanie nowego pokolenia lasu na grunty porolne, nie nadające się do użytkowania rolnego, czyli na tzw.”grunty marginalne”,

·  zwiększanie przyrostu masy drzewnej na jednostce powierzchni przez odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne,

·  zachowanie naturalnego w danych warunkach wpływu lasów na stosunki wodne, warunki zdrowotne i bioróżnorodność siedlisk,

·  wzbogacanie naturalnej odporności drzewostanów na szkodliwe czynniki naturalne i sztuczne.

Do głównych działów jakimi zajmuje się hodowla lasu zalicza się:

• nasiennictwo leśne,
• szkółkarstwo leśne,
• wymagania siedliskowe ważniejszych gatunków,
• odnowienie lasu,
• melioracje leśne,
• zalesienia, zadrzewienia,
• pielęgnowanie lasu,
• typologia i rejonizacja leśna,
• zagospodarowanie lasu,
• hodowla szczegółowa drzew i krzewów leśnych,
• zasady projektowania i wykonywania leśnych prac hodowlanych w różnych warunkach siedliskowych.

Cięcia pielęgnacyjne w drzewostanach

1.   Okres uprawy, od założenia uprawy (odnowienia naturalnego) do zwarcia.

Brak współżycia drzewek, indywidualna walka byt. Samodzielność drzewek silnie zaznacza się w odnowieniach sztucznych. W samosiewach okres ten trwa krótko, wcześnie dochodzi do współdziałania i przeciwstawiania się trudnościom z najbliższego otoczenia.

Zabiegi: potęgowanie żywotności drzewek, wytworzenie odpowiedniego aparatu asymilacyjnego, formowanie korony, kształtowanie odpowiedniej strzałki, zaopatrzenie w światło, wilgoć i przestrzeń życiową.

2.   Okres młodnika, od zwarcia do procesu wydzielania drzew.

Po dojściu do zwarcia, zawiązuje się życie gromadne. Po bezpośrednim zetknięciu się z sobą drzew zaczyna przejawiać się różne tempo ich wzrostu. Zaznacza się podział młodnika na warstwy, który daje początek procesowi wydzielania się drzew. Rozpoczyna się intensywny wzrost drzewek i wyścig do światła wskutek czego nie rozrastają się one wszerz lecz głównie rosną wzwyż. Następuje proces oczyszczania strzał. Warunkiem do pomyślnego przebiegu tego procesu jest utrzymanie odpowiedniego zwarcia drzewostanu w okresie młodnika.  Pogłębiające się zwarcie powoduje stopniowe obumieranie dolnych gałęzi. Zwarcie wpływa na formowanie się koron i proces oczyszczania, prowadzi zarazem do nadmiernego ściśnięcia koron i uszczuplenia aparatu asymilacyjnego. Następuje spadek siły wielu drzew i obumieranie osobników słabszych i przygłuszonych. Ostatni okres regulowania składu gatunkowego i odpowiedniej preferencji docelowych domieszek.

3. Okres dojrzewania drzewostanu (okres tyczkowiny i drągowiny), od ustania wzmożonego wzrostu na wysokość, okres największego nasilenia procesu wydzielania drzew, wzmożony przyrost grubości drzew. W miarę wzmagania się tempa wzrostu drzew, rośnie proces wydzielania się ich. Coraz więcej drzew spada do niższych warstw drzewostanu, nielicznym udaje się poprawić swoje stanowisko w zespole. Dolne gałęzie drzew pod wpływem zwiększającego się ocienienia, obumierają, strzały „oczyszczają się". Większość drzew zaczyna kwitnąć i owocować. Wymaga to  dbałości o najcenniejsze składniki drzewostanu, które mogą ulec przewadze silniejszych lecz wcale nie najlepszych bądź całkiem wadliwych osobników.

4. Okres dojrzałości drzewostanu, od momentu, gdy proces wydzielania drzew zaczyna słabnąć. Drzewostan osiągnął już odpowiednie wymiary i wchodzi w tzw. okres odnowienia, co ma szczególne znaczenie przy odnowieniu naturalnym. Celem cięć pielęgnacyjnych w tym okresie jest przyspieszenie produkcji pożądanych sortymentów przez uintensywnienie przyrostu drzew najlepszych a w drzewostanach przeznaczonych do naturalnego odnowienia przejęcie roli cięcia przygotowawczego.

W drzewostanach różnogatunkowych o złożonej strukturze obraz ten staje się bardziej skomplikowany. W drzewostanach pochodzenia naturalnego tworzą się względnie równowiekowe i jednogatunkowe biogrupy. Drzewostany pochodzenia sztucznego są w większości równowiekowe, dlatego grupowa i kępowa forma zmieszania jest najbardziej stosowną. W obrębie biogrup i kęp można stosować sposoby pielęgnowania właściwe dla litych i równowiekowych zespołów. Wiek, w którym następuje przejście z jednego okresu do drugiego zależy od warunków siedliskowych, struktury i pochodzenia drzewostanu oraz dotychczasowego sposobu jego pielęgnowania. Zabiegi pielęgnacyjne, których celem głównym jest uzyskanie drzewostanu o wysokiej jakości i zasobności oraz pożądanym składzie gatunkowym i strukturze, zmierzają do niego poprzez realizowanie celów etapowych.

Głównymi celami pielęgnowania lasu są:

-    w okresie uprawy:

• szybkie uzyskanie zwarcia,

• zapewnienie zgodności składu gatunkowego z siedliskiem;

- w okresie młodnika:

• eliminowanie drzew wadliwych i szkodliwych z górnej warstwy młodnika,

• popieranie różnorodności biologicznej młodnika,

- w okresie drzewostanu dojrzewającego:

• wybór odpowiedniej liczby drzew najlepszych i popieranie ich rozwoju,

• sprzyjanie tworzeniu się biogrup drzew stabilizujących drzewostan,

• popieranie naturalnej różnorodności biologicznej drzewostanu;

- w okresie drzewostanu dojrzałego:

• wzmaganie przyrostu na najlepszych drzewach,

• zachowanie naturalnej różnorodności biologicznej drzewostanu,

• tworzenie dolnych warstw drzewostanu i wzmaganie różnorodności lasu.

Stosownie do wymienionych okresów rozwojowych wykonywane w drzewostanie cięcia pielęgnacyjne określa się jako:

 czyszczenia wczesne (CW),

 czyszczenia późne (CP),

 trzebieże wczesne (TW)

 trzebieże późne (TP).

Cięcia pielęgnacyjne w uprawach i drzewostanach mają następujące zadania:

1. W czyszczeniach wczesnych - wyhodowanie uprawy od jej założenia do nastąpienia zwarcia przy utrzymaniu liczby drzewek dla poszczególnych rodzajów drzew.

2. Celem czyszczeń późnych jest doprowadzenie młodnika do stanu dobrego zwarcia i przygotowanie go do pierwszej trzebieży.

3. Trzebieże wczesne mają na celu osiągnięcie drzewostanu dojrzałego z pełnym zadrzewieniem, wysoką jakością i pożądanym składem gatunkowym oraz liczbą drzew dorodnych przewidzianych dla panujących rodzajów drzew.

4. Zadaniem trzebieży późnych jest doprowadzenie drzewostanu do wyrębu o pożądanym składzie gatunkowym, pełnym zadrzewieniu i z wysoką jakością drzew.

We wszystkich rodzajach cięć pielęgnacyjnych obowiązuje stosowanie selekcyjnej metody postępowania hodowlanego. W czyszczeniach wczesnych i późnych polega to głównie na stopniowym usuwaniu ze składu drzewostanu drzew z różnych względów niepożądanych i wadliwych, tak aby pozostające drzewa odznaczały się możliwie najlepszą jakością i największym przyrostem (selekcja negatywna).

W trzebieżach wczesnych i późnych popiera się w drzewostanie drzewa o najwyższej jakości i dużym przyroście przez wycinanie drzew przeszkadzających drzewom najlepszym we wzroście i rozwoju (selekcja pozytywna).

Na siedliskach borów suchych i borów bagiennych oraz w lasach tworzących granicę lasów cięć pielęgnacyjnych o charakterze selekcji pozytywnej nie prowadzi się, a jedynie cięcia sanitarne i odnowieniowe rębnią ciągłą.

Każda uprawa leśna jak najwcześniej musi być objęta zabiegami. tj. usuwanie, podkrzesanie lub ogławianie wyznaczonych drzewek. Powierzchnia zwartego młodnika bez odpowiedniego przygotowania, uniemożliwia wykonanie zabiegów hodowlanych, ochronnych i innych wymagających dostępności całej powierzchni (szlaki zrywkowe).

Za najbardziej odpowiedni okres wykonania zabiegów uznaje się:

- w drzewostanach sosnowych - od połowy lipca do końca kwietnia następnego roku,

- w drzewostanach świerkowych i jodłowych od początku sierpnia do końca kwietnia,

- w drzewostanach modrzewiowych - od początku października do końca kwietnia,

- w drzewostanach liściastych - od początku września do końca kwietnia.

W drzewostanach opanowanych przez hubę korzeniową, cięcia pielęgnacyjne należy wykonywać wyłącznie w okresie zimowym lub wczesnowiosennym. Wówczas stosowanie biopreparatów musi rozpocząć się z nastaniem temperatur dodatnich.

We wszystkich rodzajach cięć pielęgnacyjnych należy zwracać uwagę na pielęgnację brzegu lasu i kształtowanie ekotonów.

Zasady Trzebieży wczesnych

Trzebieże wczesne spełniają następujące zadania:

-          zabezpieczają najwartościowsze składniki drzewostanu,

-          polepszają jakość techniczną drzewostanu (drzewa wadliwe proces oczyszczania z gałęzi)

-          zwiększają biologiczną odporność na czynniki abiotyczne (śniegołomy i wiatrołomy),

-          poprawiają stan sanitarny przez eliminowanie drzew suchych, chorych, obumierają cych

-          popierają domieszki biocenotyczne,

-          wzmagają przyrost drzew wartościowych, przyspieszają dojrzewanie drzewostanu,

-          przyspieszają rozkład substancji organicznej (próchnicy).

Zabieg w TW przeprowadza się w górnej warstwie drzewostanu. Wyjątkiem są:

-          drzewostany będące pod wpływem emisji przemysłowych, szkód górniczych,

-          opanowane przez grzyby, owady, źle produkujące, zabieg w dolnej warstwie bez DD,

-          drzewostany jodłowe  i  modrzewiowe, dąży się do wytworzenia u DD długich koron.

W trzebieżach wczesnych wykonuje się następujące czynności:

-          wybór drzew dorodnych,

-          wybór i oznakowanie i usunięcie drzew szkodliwych,

Wybór drzew dorodnych -drzewa lub grupy drzew jakościowo najlepsze, trzon drzewostanu, przedmiot pielęgnowania, na których odbywa się produkcja o najwyższej wartości drewna:

-          o grubości 20-30% i wysokości większej od przeciętnych (górujące i panujące),

-          żywotność przejawia się w dobrze rozwiniętej, gęstej i cienko gałęzistej koronie,

-          wysoka jakość pnia bez wad wrodzonych i nabytych, prosta strzała i bezsęczne,

-          zdrowe, nie opanowane przez grzyby i owady,

-          dobrze przyrastające na wysokość,

-          równomiernie   rozmieszczone w drzewostanie i mające wsparcie w sąsiednich drzewach

Wyboru drzew dorodnych dokonuje się w obrębie tzw. biogrup. W obrębie każdej biogrupy powinno być wybrane przynajmniej jedno drzewo jako dorodne. dążyć do zachowania odpowiedniego udziału poszczególnych gatunków drzew,

Trwałe znakowanie drzew dorodnych jest obowiązkowe tylko na powierzchniach próbnych cięć pielęgnacyjnych, zakładanych w ramach wykonywania szacunków brakarskich i dla celów szkoleniowych.

Wybór drzew dorodnych (DD) przy pierwszej trzebieży, umożliwia:

-          wczesne rozpoczęcie popierania wzrostu i rozwoju najlepszych składników drzewostanu,

-          liczniejszy zasób drzew poddawanych selekcji

-          możliwość stosowania surowszych kryteriów selekcji. 

Drzewa pożyteczne:

1.utrzymanie zwarcia poziomego i pionowego,

2.utworzenie właściwego mikroklimatu wnętrza drzewostanu,

3.ochrona gleby,

4. prawidłowe kształtowanie wzrostu drzew dorodnych,

5.poprawę ich jakości,

6.urozmaicenie składu gatunkowego.

Drzewa pożyteczne to również drzewa dziuplaste i martwe. Mogą występować w górnej warstwie i wzrostem dorównywać DD. Zadaniem ich jest wówczas regulowanie rozwoju koron drzew dorodnych i przeciwdziałanie ich nadmiernemu rozrostowi.

W młodszych drągowinach DP podpędzają DD do szybszego wzrostu na wysokość. DP z dolnych warstw drzewostanu, pełnią rolę pielęgnacyjną strzał DD przyspieszają oczyszczanie.

W drzewostanach jednogatunkowych rolę DP spełniają drzewa gatunku panującego i domieszki. W drzewostanach mieszanych DP to gatunki domieszkowe. Najlepsze znoszące ocienienie. Drzewa osłabionych i przygłuszonych stanowią materiał do rozmnoży szkodników.

Drzewa szkodliwe. Wybór, oznaczenie i uwolnienie od ucisku lub konkurencji drzew pobliskich Za drzewa szkodliwe w drzewostanie uważa się:

-          drzewa wpływające źle na prawidłowy wzrost i rozwój drzew dorodnych i pożytecznych,

-          drzewa martwe, chore lub obumierające, a także pochyłe,

-          drzewa posiadające wady wrodzone lub nabyte.

Nie zalicza się tu gatunków domieszkowych i biocenotycznych bez względu na. Szkodliwość to nie wada, tylko rola w drzewostanie. Usuwać gdy poprawi to warunki wzrostu i rozwoju pobliskich drzew dorodnych lub pożytecznych.

Zasada: w jednym zabiegu wycina jedno drzewo szkodliwe w danej biogrupie.

Intensywność trzebieży jest to procentowa miąższość pozyskana się w jednym zabiegu.

Nawrót trzebieży to długość okresu między kolejnymi zabiegami.

ograniczać intensywność cięć, jednocześnie skracać nawroty. Zwiększenie przestrzeni życiowej sprzyjając rozwojowi korony, osłabia proces obumierania gałęzi i oczyszczania się strzały. Wydłużanie nawrotów w trzebieżach wczesnych prowadzi do zwiększenia intensywności zabiegów i nadmiernego przerzedzenia drzewostanu, (śniegołomy i wiatrołomy, gałęzistość, zdziczenie gleby itp.), skrócenie nawrotu nie daje reakcji przyrostowej na wykonany zabieg.

Czas wykonania pierwszej TW zależy od klasy bonitacji siedliska i średniej wysokości drzewostanu. Przeważnie rozpoczyna się ją w wieku 20-30 lat, a kończy w wieku 40-50 lat.

1) w drzewostanach sosnowych

- Ia i I klasy bonitacji przy średniej wysokości drzewostanu wynoszącej około 10 m,

- II i III klasy bonitacji przy średniej wysokości 8 m,

- IV i V klasy bonitacji przy średniej wysokości 6-7 m,

2) w drzewostanach innych gatunków przy średniej wysokości drzewostanu około 12 m.

Okres nawrotu 5–7 lat w drzewostanach jednogatunkowych światłożądnych, w mieszanych, szybko rosnących oraz słabo pielęgnowanych stosuje się częstszy nawrót trzebieży.

Długość koron drzew dorodnych w okresie trzebieży wczesnych nie powinna być mniejsza:

u So i liściastych od 1/3 wysokości tych drzew, u Sw, Jd i Mo - 1/2 ich wysokości.

Naczelna zasada pielęgnowania: „wcześnie, umiarkowanie, często". Przyjmuje się nasilenie TW na 10-15% zapasu drzewostanu. 7% trzebież słabą, do 12% - umiarkowaną, ponad 12% silna.

Zasady trzebieży późnych

Po fazie intensywnego przyrostu na wysokość proces wydzielania się drzew słabnie. Pień oczyszczony z gałęzi nie wydłuża się. Korona powinna obejmować 1/3-1/2 wysokości drzewa. Tak duża korona jest potrzebna do zwiększenia bieżącego przyrostu grubości i miąższości.

Wiek 30-50 lat. Najwcześniej (30lat) w drzewostanach mieszanych, na siedliskach Ol i LŁG

Najpóźniej (50 lat) w jednogatunkowych drzewostanach na siedliskach Bs i BG.

Trzebieże późne mają spełnić następujące zadania:

- skrócić okres produkcji pożądanych sortymentów drzewnych,

- zwiększyć produkcyjność siedliska przez intensyfikację procesów glebowych wywołanych większym udostępnieniem światła, ciepła i wilgoci,

- przygotować drzewostan do odnowienia naturalnego i doprowadzić glebę do optymalnego stanu „lekkiego zazielenienia",

- walory krajobrazu i środowiska jako obiektu mającego specjalne przeznaczenie.

- doprowadzenie drzewostanu do wieku rębności.

Drzewostan ma mieć: właściwy skład gatunkowy, wysoką jakość i pełne zadrzewienie.

Metody wykonania:

-     w zdrowych drzewostanach So, Md i Sw III klw.o dobrej jakości - selekcja pozytywną (W górnej i dolnej warstwie drzewostanu. tworzenie warunków rozwoju drzew dorodnych oraz wyprzedzenie procesu naturalnego ubytku drzew; o słabej lub umiarkowanej intensywności. Gdy jest drugie piętro lub odnowienie naturalne, zabiegi silniejsze).

-     w IV kl.w. trzebież dolna, a w drzewostanach rębnych i starszych tylko cięcia sanitarne i ciecia przygotowawcze do rozpoczęcia procesu naturalnego odnowienia lasu.W drzewost. zaniedbanych pielęgnacyjnie, o gorszej jakości -selekcja pozytywna, także w drzewost. bliskorębnych, jeśli istnieje szansa dalszej poprawy ichjakości;

-    w litych drzewostanach jodłowych trzebież późna powinna mieć charakter zbliżony do cięcia przerębowego i prowadzić do kształtowania drzewostanu o strukturze przerębowej;

-    w drzewostanach olszy czarnej selekcję pozytywną do końca III klasy wieku, a następnie trzebież dolną;

-    w pozostałych zdrowych drzewostanach liściastych i mieszanych z przewagą gatunków liściastych, zasadniczy zabieg przeprowadza się w górnej warstwie drzewostanu i kontynuuje selekcję pozytywną aż do rozpoczęcia okresu odnowienia;

-    w drzewostanach chorych i osłabionych stosuje się cięcia sanitarne.

Cele: Aby DD miały: rozwój swobodny, obfity i dobrze oświetlony aparat asymilacyjny umożliwiający duży przyrost masy drzewnej, nie cierpiały od konkurencji ze strony korzeni innych, podrzędnych produkcyjnie drzew (niższe klasy biologiczne tracą swe znaczenie). TP wymagające przerwania zwarcia w górnej warstwie -piętro dolne lub podszyt przejmują zadanie oczyszczania strzały DD oraz pielęgnowania gleby: (chroni przed zbytnim nasłonecznieniem i wysuszającym działaniem wiatrów, utrzymuje bardziej równomierny stopień wilgotności i temperatury w powietrzu i glebie, poprawia mikroklimat, w którym bogatsze życie mikroorganizmów glebowych przyspiesza rozkład ściółki l zwiększa w powietrzu udział dwutlenku węgla. wpływa na zwiększenie przyrostu masy. może być ono niepotrzebne pod Bk, Jd, konieczne pod gatunkami światłożądnymi. Wprowadzać podszyt.

TP  jako cięcia przygotowawcze, ułatwiające obsiew powierzchni, wystarczająco obfity obsiew, TP przechodzą bezpośrednio w cięcie odsłaniające, zamykające cykl życiowy drugiego drzewostanu. szczególnie w drzewostanach gatunków cienioznośnych i ciężkonasiennych, odnawianych rębnią częściową. Gatunki domieszkowe, o krótszej kolei rębności (Brz, Ol), muszą być wcześniej usunięte.

Przy TP w pierwszej kolejności przeznacza się do usunięcia drzewa martwe, obumierające, chore i osłabione w takim stopniu, że stanowią dobre podłoże dla rozmnoży szkodników i rozwoju chorób.

TP prowadzi się w drzewostanach o zadrzewieniu od 0,6. przy TP pozyskuje się większe masy, stosując rzadsze nawroty, jednak zadrzewienie w piętrze górnym nie może spaść poniżej 0,5. DD utrzymuje się w w bardziej rozluźnionym zwarciu w celu umożliwienia im bogatszego rozwoju korony.

Okres nawrotu dla trzebieży późnych powinien wynosić 8-10 lat (w litych drzewostanach iglastych 10 lat, dla  liściastych i mieszanych 8-10 lat). Dłuższe okresy nawrotu stosuje się w drzewostanach dobrze pielęgnowanych i na siedliskach słabszych. W drzewostanach zaniedbanych pod względem pielęgnacyjnym nawrót trzebieży powinien być krótszy, a okres stosowania trzebieży górnej może być wydłużony. Intensywność trzebieży nie powinno być większe od 15% z wyjątkiem drzewostanów o złożonej strukturze piętrowej.

Przebudowa drzewostanów

W wyniku procesów cywilizacyjnych, dawne lasy Europy będące wielogatunkowymi puszczami, odnawiającymi się głównie w sposób naturalny, zostały przekształcone w jednogatunkowe kompleksy leśne z wyraźną dominacją sosny na nizinach i świerka w górach. Gatunki te zajmują łącznie ponad 90% ogólnego składu drzewostanów. W drzewostanach takich prowadzono do niedawna gospodarkę zrębami zupełnymi i sztuczne odnowienia lasu.

Uprawa monokultur sosnowych i świerkowych doprowadziła w znacznym stopniu do degradacji siedlisk leśnych i utraty zdolności drzewostanów ich naturalnego odnawiania poprzez samosiew. Dotyczy to również w nieznacznym stopniu litych drzewostanów liściastych. Dlatego też monokultury leśne wymagają przebudowy zarówno pod względem składu gatunkowego, budowy pionowej oraz struktury wieku. Przebudowa takowa wynika również z potrzeb kształtowania krajobrazu i różnorodności biologicznej naszej przyrody.

         Wymagające przebudowy na znacznych powierzchniach drzewostany sosnowe i świerkowe należy traktować całkiem odrębnie. Główną przeszkodą dla przebudowy litych drzewostanów na mieszane jest niszczenie odnowień przez zwierzynę. Dokonując przebudowy należy pamiętać, że nie stanowi ona celu samego w sobie i że nie wszędzie jest ona w pełni uzasadniona. Najlepsze efekty przebudowy uzyskuje się tam, gdzie rosną w zmieszaniu drzewa iglaste i liściaste, światłożądne i cienioznośne oraz głęboko i płytko ukorzeniające się.

Do przebudowy kwalifikują się następujące kategorie drzewostanów:

• monokultury gatunków iglastych i liściastych na niewłaściwych siedliskach oraz bory sosnowe na gruntach porolnych,
• monokultury gatunków pionierskich (krótkowiecznych) na bogatych siedliskach,
• monokultury sosnowe i świerkowe w strefach zagrożenia emisjami przemysłowymi,
• lite drzewostany gatunków liściastych (głównie buka) niekorzystnie oddziałujące na glebę,
• lasy niskopienne (odroślowe), np. grabu, dębu i olszy o niskiej produkcji małowartościowego surowca drzewnego,
• drzewostany o niskim współczynniku zadrzewienia i złej jakości hodowlanej (tzw. negatywy).

W przypadku przebudowy drzewostanów sosnowych, najczęściej jako gatunek współpanujący wprowadza się dęba, świerka i buka.

Sosna i dąb – dęba do litych drzewostanów sosnowych wprowadza się głównie na żyźniejszych siedliskach, na glebach gliniasto piaszczystych, położonych na glinie lub marglu. Wprowadzenie dębu do drzewostanów sosnowych należy rozpocząć co najmniej na 10 lat przed planowanym wyrębem. Powinno się wprowadzać zwłaszcza dęba bezszypułkowego, gdyż ma on mniejsze wymagania glebowe i wilgotnościowe.

Sosna i świerk – świerk można w prowadzać na obszarach nizinnych leżących w granicach naturalnego występowania świerka. Świerk występując w dnie lasu wpływa korzystnie na dolne partie strzał sosnowych oraz ocieniając dno lasu zabezpiecza przed nadmiernym rozrostem krzewinek oraz podnosi wilgotność powietrza. Z kolei na siedliskach o dużym uwilgotnieniu przyczynia się do osuszania gleby poprzez silną transpirację.

Sosna i buk – wprowadzanie buka uzasadnione jest tylko w granicach naturalnego zasięgu jego występowania, głównie na siedliskach boru mieszanego świeżego. Udział buka nie powinien przekraczać 20%. Buk korzystnie oddziałuje na stan gleby, a także na ukształtowanie sosny. Dodatkowo drzewostany takie są z reguły odporne na szkody ze strony owadów jak również pożary.

W przypadku przebudowy drzewostanów świerkowych najczęściej wprowadza się jodłę i buka lub obydwa te gatunki łącznie. W przypadku przebudowy bukiem, najczęściej przebudowane drzewostany charakteryzują się mniejszą produktywnością, jednak korzystnie oddziałuje na glebę oraz umożliwia świerkowi, korzystanie z głębszych warstw gleby jak również ochrania przed wiatrami burzowymi. Z kolei jodła wraz ze świerkiem w siedliskach górskich nawzajem się uzupełniają. Świerk podnosi wartość produkcji drzewnej, a jodła zapewnia odporność na wiatry i podnosi zdrowotność drzewostanów. Najlepiej gdy po przebudowie skład gatunkowy drzewostanu kształtuje się na poziomie Św5, Jd3, Bk2 ( tzn.: 50% świerku, 30% jodły i 20% buka w składzie drzewostanu).