Zgnilizny drewna
Choroby zwane zgniliznami drewna powodowane są przez grzyby, posiadające zdolność enzymatycznego rozkładu drewna. Według objawów tego rozkładu wyróżnia się zgniliznę brunatną, białą i białą jamkowatą. Często o obecności choroby świadczy pojawianie się owocników, potocznie nazywanych hubami. Większość z nich posiada z reguły znaczne rozmiary. Patogeny niszczące drewno atakują zdrowe i osłabione drzewa, głównie poprzez rany na pniach i nabiegach korzeniowych oraz przez odłamane gałęzie. Wynika stąd konieczność unikania mechanicznych uszkodzeń drzew.
Zgnilizny drewna powodują obniżenie własności i wartości drewna, toteż drzewa „zahubione" powinny być usuwane z drzewostanów, gdyż stanowią źródło porażenia dla pozostałych drzew.
Phellnus pini (Thore. ex Fr.) Piłat - huba sosny (czyreń sosnowy).
Jest najważniejszym patogenem sosny, powodującym zgniliznę białą jamkowatą drewna. Występuje na różnych gatunkach sosny i modrzewia. Jest jednym z najgroźniejszych pasożytów spośród grzybów wywołujących zgnilizny drewna. Rozkłada twardziel strzały i grubych gałęzi drzew w wieku powyżej 40 lat, a modrzewia już od 30 lat. Grzyb przenika w głąb tkanek najczęściej przez miejsca po odłamanych gałęziach w dolnej części korony oraz przez głębokie rany na nabiegach korzeniowych i u podstawy strzały.
Półokrągłe konsolowate owocniki pojawiają się w miejscach infekcji i żyją 30-35 lat, czasem dłużej. Pnie starych sosen ulegają zgniliźnie najczęściej w partii środkowej, u niektórych jednak drzew rozkład drewna postępuje od podstawy strzały aż do wierzchołka. Zagrożenie drzewostanów ze strony huby sosny rośnie wraz z wiekiem. Wzrasta też stopień i zasięg zgnilizny drewna. Drzewa porażone nie zamierają, lecz ich stabilność jest zachwiana, skutkiem czego mogą ulegać złamaniom.
Ze względu na wymogi sanitarne, huba sosny jest obecnie w naszych lasach spotykana stosunkowo rzadko.
Fomes fomentarius (L. Fr.) Fr. huba pospolita (hubiak pospolity).
Obecny jest przede wszystkim w bukowych lasach górskich i na nizinach, często na brzozie, ale także na innych drzewach liściastych. Drzewa atakowane są w miejscach zranień na nabiegach korzeniowych, na pniach i grubych gałęziach. Pnie buków atakowane są często w miejscach odparzeń kory spowodowanych wzmożoną insolacją po spadku zadrzewienia. Odparzenia te powodują zamieranie kory i miazgi.
Po 2-3 latach od infekcji w zakażonym miejscu pojawiają się wieloletnie owocniki, początkowo półkuliste, później półokrągłe, z czasem przyjmują kopytowaty kształt i znaczne rozmiary.
Rozkład drewna postępuje dosyć szybko zmieniając własności techniczne drewna. W miejscach najdłużej trwającej zgnilizny pnie często ulegają złamaniu.
Laetiporus sulphu-reus (Buli. Fr.) MurriI - żółciak siarkowy
Spotykany na żywych drzewach liściastych, przeważnie na starych dębach, ale także na innych gatunkach drzew, powoduje brunatną zgniliznę drewna. Charakterystyczne siarkowożółte owocniki są jednoroczne i występują w dachówkowatych koloniach w miejscach infekcji - najczęściej w miejscach zranień. Pojawiają się od maja do września, gdy już infekcja objęła całą wewnętrzną część drzewa.
Zgnilizna trwa wiele lat i obejmuje korzenie, pień i grube gałęzie. Porażone drewno przez kilka lat nie wykazuje objawów choroby, po czym może nagle złamać się pod ciężarem korony.
Fistulina hepaiica (Schaeff.) ex Fr. Ozorek pospolity
Występuje na starych dębach, na pniakach oraz na martwym drewnie tego gatunku. Powoduje brunatną zgniliznę, mimo to drewno dębu niewiele traci ze swych własności technicznych.
Ozorek pospolity wytwarza mięsiste, poduszkowate owocniki barwy czerwonawobrązowej. Jest coraz rzadziej spotykany i ze względu na małą szkodliwość nie stosuje się jego zwalczania.
Piptoporus betulinus (Buli. Fr.) P. Karst. Porek brzozowy
Jest bardzo pospolitym grzybem, który spotkać można tylko na brzozie. Atakuje on żywe, ale osłabione drzewa, powodując brunatną zgniliznę drewna. Infekcja dokonuje się poprzez rany na nabiegach korzeniowych i pniach. Po 2-3 latach pojawiają się na grubych gałęziach i pniu jednoroczne owocniki, najpierw przybierające kształt kulisty, następnie zaś półkolisty lub nerkowaty, osadzone na krótkim trzonie. Ich górna powierzchnia jest brudnobiała, gładka, brzeg zawinięty ku dołowi. Spodnia strona huby jest biała.
U porażonego drzewa stopniowo zamiera korona, a całe drzewo zwykle obumiera po 2-5 latach.
Inonotus obliquus (Pers. ex Fr.) Pil.
Najczęściej występuje na brzozach i bukach. Atakuje żywe drzewa poprzez rany, powodując rozległą zgniliznę typu białego, co prowadzi do przedwczesnego zamierania porażonych egzemplarzy.
Grzyb wytwarza charakterystyczne naroślą grzybniowe w kształcie nieregularnych brył, otaczających gałęzie lub występujących jednostronnie na pniu. Ich powierzchnia jest czarna, głęboko spękana, bez hymenoforu, są to bowiem owocniki wegetatywne. Przypisuje im się właściwości leczące nowotwory. W późniejszym okresie na drzewach tworzą się niepozorne owocniki z zarodnikami podstawkowymi.
Połyporus squamosus (Huds. ex Fr.). - Huba (żagiew) łuskowata
Występuje na wielu gatunkach żywych drzew liściastych.Poraża głównie klony i wiązy, ale występuje także na jesionach, powodując zgniliznę białą z charakterystycznymi czarnymi liniami strefowymi. Atakuje najpierw twardziel, następnie zaś biel. Wytwarza mięsiste owocniki znacznych rozmiarów (do ok. 60 cm średnicy), kon-solowate w kształcie, dachówkowato ułożone, o gliniastej barwie z ciemnobrązowymi łuskami na górnej powierzchni. Owocniki wyrastają na grubym, krótkim trzonie o czarnej podstawie.
Phellinus igniarius (L. ex Fr.) Quel. - Huba ogniowa (czyreń ogniowy)
Atakuje głównie w pełni żywotne drzewa wielu gatunków, m.in. dęby, wiązy, klony, topole, graby. Powoduje powstanie zgnilizny białej z licznymi czarnymi liniami. Niszczy wnętrze środkowej części pni, stąd jego duże znaczenie. Infekcja następuje poprzez rany. Owocniki są bardzo twarde, kopytowate, znacznych rozmiarów (do 40 cm średnicy, choć już tak duże okazy są obecnie rzadko spotykane), bocznie przyrośnięte do pni i gałęzi. Górna ich strona jest zwykle wypukła, początkowo płowa, matowa i gładka, w starszym wieku czarna i silnie spękana.
